Kemal Ümmi Kırk Armağan

Kemâl Ümmî, Anadolu sahasının tekke tasavvuf edebiyatı çizgisinde ilerlemiş mutasavvıf bir şairdir. Şairin, Türkiye’deki kütüphanelerde otuzdan fazla yazması olan Dîvân’ının dışında müstakil olarak kaleme aldığı eserleri de bulunur. Bunlar Risâle-i Vefât, Risâle-i Îmân ile büyük çoğunluğu şairin Dîvân’ı içinde yer alan Kırk Armağan adlı mesnevileridir. Didaktik mesneviler içerisinde kabul edilebilecek olan bu mesnevilerde şair, dinleyen ve okuyan kesimi doğru yola yönlendirecek tavsiyelerde bulunur.

Bu mesnevilerden Kırk Armağan, eserin üslubu ve dili yönüyle diğerlerinden daha fazla dikkat çekmektedir. Eser, bazı kaynaklarda kırk hadis türünün ilk örnekleri arasında gösterilirken bazı kaynaklarda bir hadisin şerhi olarak değerlendirilmiştir. Mesnevide şair, ölümünü isteyen bir adam ile Hz. Muhammet aleyhisselam arasında geçen konuşmayı anlatır ve ikisi arasında geçen -manevî bir âlemde- uhrevî seyahati gözler önüne serer. Bu yolculuk, on menzil üzerine kurulmuştur. Her menzil için ölümünü isteyen adamın hazırlaması gereken dörder armağan bulunur. Eser bu sebepten Kırk Armağan adını taşır. Kırk Armağan, 210 beyitten oluşmasına rağmen olay, zaman, kişi ve mekân gibi tahkiye unsurlarının tamamını içinde barındırmaktadır.

Elinizdeki çalışma, beş ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Kemâl Ümmî’nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiş ve bu eserlerden Kırk Armağan üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde metin içerisinde yer alan Eski Anadolu Türkçesi özellikleri, metinden örneklerle açıklanmış ve metnin dil ve edebiyat incelemesi yapılmıştır. Üçüncü bölümde Türkiye kütüphanelerinde tespit edilmiş üç nüshası esas alınarak oluşturulmuş tenkitli metin, günümüz okuyucularının daha rahat anlamasını sağlamak için nesre çevirileriyle verilmiştir. Dördüncü bölümde esere ilişkin notlar eklenerek tespit edilen noktalar okuyucunun dikkatine sunulmuş ve Kırk Armağan konusundaki görüş farklılıklarına yeni bir görüş eklenmiştir. Son olarak beşinci bölümde şiirdeki bağlama uygun anlamlar verilerek oluşturulmuş seçme sözlük hazırlanmış ve çalışma tamamlanmıştır.