Japonya'nın Biruni'si Abdürreşid İbrahim ve Dinler Tarihi

Abdürreşid İbrahim (ö. 1944), önemli bir Osmanlı aydınıdır. Âlem-i İslâm adlı kitabı ve çalışmamızda Türkçelerine yer verdiğimiz Vicdan Muhakemesi ve İnsaf Terazisi ile Dîn-i Fıtrî adlı risalelerinde benimsediği yöntem ve sunduğu bilgiler nedeniyle kendisini bir dinler tarihçisi; Japonya'daki dinlerle ilgili gözlemleri ve tespitleri dolayısıyla da "Japonya'nın Birûnî'si" şeklinde nitelendirmek mümkündür. Bu yönüyle, Mehmet Akif Ersoy'un şiirlerinde resmettiği Japonya idealinin kaynağı da bizzat kendisidir.
Abdürreşid İbrahim, dünya ölçeğinde çeşitli zamanlarda yaptığı yolculuklarında farklı din mensuplarını gözlemleyerek, İslam'ı başkalarına anlatmanın ilk aşamasının onların dilini ve dinini iyi bilmek olduğunu vurgulamış ve bu yönüyle dinler tarihinin gerekliliğini ortaya koymuştur. Böylece dinler tarihinin önemini ve yöntemini vurgulayan kendine özgü bir yaklaşım geliştirmiştir.
Bu itibarla, dinler tarihinin bir disiplin olarak kökenini modern dönemde Batı ile özdeşleştirmek yaygın bir kabul olsa da aynı dönemlerde Abdürreşid İbrahim'in söz konusu çalışmaları dikkate alındığında, onun da İslam dünyasında Ahmet Mithat Efendi (ö. 1912) gibi öncü isimlerden biri olduğu söylenebilir.

(Tanıtım Bülteninden)