Selçukludan Osmanlıya Aksaray Okulu (1142-1566)

Aksaray Okulu, mevcut bütün alternatifleri değerlendirmiştir. Yunus Emre, Hacı Bektaş dergâhında alıç ile buğdayı değişirken, Taptuk Emre dergâhına düz meşeleri getirip eğri meşelerin buraya yakışmayacağını belirterek çağın İslam ahlakı ile biçimlenmiş doğal değerlerini ifade etmiştir. Cemaleddin Aksarayî, evden medreseye gidip gelirken at üzerinde dahi talebelerini eğitmeyi ihmal etmemiştir.

Somuncu Baba, başka bir yerde yaktığı odunun hamura temas etmeyen sıcaklığı ile somunlarını pişirip, Hacı Bayram Veli’yi bizzat beraberce yaptıkları mübarek yerlerin ziyaret yolculuklarında eğitmiştir. Zenbilli Ali Efendi, fetva için gelenlere en hızlı ve en tarafsız şekilde fetvalarını ulaştırmak için penceresinden uzattığı zenbili kullanmıştır. Pîrî Mehmed Paşa, Çaldıran savaşı başlarken idari olarak vezirlerin gerisinde olmasına rağmen, Yavuz gibi bir padişah huzurunda savaş taktiği ile ilgili görüşlerini hiç çekinmeden söylemiştir.