Mülahaza _{Rızaeddin B. Fahreddin'in Dini ve İçtimai Meseleler Adlı Eseri Üzerine Eleştiriler}

Musa Carullah Bigiyef (1875-1949) Kazan’ın Rostov şehrinde doğmuş; Buhara, Mısır, Hicaz, Şam ve Hindistan’da tahsil görmüş; hayatını İslamî ilimlere ve Müslümanların çeşitli dinî, siyasi, sosyal ve kültürel meselelerine adamış, çalışkan, dürüst, dindar, vatansever; yüksek medeni cesarete, eleştirel ve özgür düşünceye sahip, büyük bir İslam âlimi ve mücahididir.

Elinizdeki eser, Musa Carullah’ın Mülâhaza adlı kitabıdır. Musa Carullah bu eserini yakın dostu, arkadaşı ve hatta hocası olan, ıslahatçı fikirleriyle meşhur Tatar-Türk din bilgini, müftü ve tarihçi Rızâeddin b. Fahreddin’in Dînî ve İçtimâî Meseleler adlı eserini tenkit etmek için yazmıştır.

Musa Carullah’ın bu eserinde eleştirdiği konular tebliğ, iman ve küfür gibi kelama; Kur’ân, sünnet, icma, kıyas, içtihat, ibadet, hilafet, kadınların hak ve sorumlulukları gibi fıkıh ve fıkıh usulüne; din-medeniyet ilişkisi, hayır kurumları ve toplumsal dayanışma ilkesi gibi dini, siyasi ve sosyal ilimlere ait meselelerle ilgilidir.

Bizim bu eseri neşretmekteki amacımız Musa Carullah’ın söz konusu görüş ve eleştirilerinin leh veya aleyhinde bir tavır almak değil, sadece onun eserini günümüz okuyucularının anlayabileceği bir dille yeniden yayımlayarak hayatını dini ve vatanı uğrunda feda etmiş bir ilim adamına karşı milletçe şükran borcumuzu ödemeye çalışmak ve gençlerimizin kendi millî kök ve kaynaklarıyla ilişkisini sağlamaya gayret etmektir. Bu arada şayet Musa Carullah’ın görüşleri günümüz İslam düşüncesi ve kültürü alanlarında yeni birtakım fikir ve yaklaşımların doğmasına vesile olursa, kendimizi bahtiyar sayarız.