Roman Okumaları: Servet-i Fünun Dönemi

Tanzimat Fermanı ile yeni bir sürece giren Osmanlı Devleti; siyasi, ekonomik, sosyal alanlarda, daha önce ilk adımlarını attığı birçok yeniliğe hız kazandırır. Devletin resmî kademelerindeki formel değişiklik, vatandaşlarını/bireylerini de tutum ve davranışları bağlamında etkiler. Avrupa'ya giderek eğitim alan, yenileşme döneminde açılan okullarda yetişen yeni nesil, yüzü önce memlekete sonra dünyaya dönük eylemlerde bulunurlar; devletin parçalanmasını engellemek, yeni bir yönetim şeklini ülkelerine getirmek; eşitlik, hürriyet, adalet kavramlarını Batı'nın terminolojik söylemiyle uygulamak için mücadele ederler.

Edebî sahada Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Recaizade Mahmut Ekrem, Samipaşazade Sezai, Abdülhak Hamit Tarhan, Ahmet Mithat Efendi ve Mizancı Murat'ın katkılarıyla başlayan yenileşme, Ahmet İhsan Tokgöz'ün çıkardığı Servet-i Fünûn dergisi etrafında bir araya gelen Halit Ziya Uşaklıgil, Mehmet Rauf, Hüseyin Cahit Yalçın, Safveti Ziya gibi yazarlar tarafından da sürdürülür. Sanatkârlar Batı edebiyatından etkilenimlerinin, dönemin siyasi durumunun, aldıkları eğitimin, yetişme biçimlerinin etkisi ile bireysel, duygusal yönelimlerin ve tabiata sığınma teminin sıkça görüldüğü, toplumsal meselelerin sembolik bir dille aktarıldığı, olay örgüsüne dayalı metinlerden ziyade bireyin iç dünyasına önem verilen ve roman kişilerinin yaşadıkları varoluşsal bunalımlar, travmalar eksenli karakter çözümleyici metinler kurgularlar. Eserlerde sosyal hayatta, mimaride, kullanılan eşyalarda, yaşanılan mekânlarda, karakterlerin okuduğu kitaplarda Batılılaşma çabalarının izleri görülür.

Servet-i Fünûn dönemi sosyal ve siyasal arka planı yenileşme hareketi olan bir edebî anlayıştır. Avrupa'da eğitim gören devrin sıkı/bunalımlı atmosferinin etkisi altında apolitik bir tavır takınan aydınlar kültürel değişimleri biçemsel ve biçimsel dönüşümlerle edebiyata taşırlar. Aşk, ölüm, kaçış, arayış, yabancılaşma, yozlaşma izlekleri çevresinde kurgulanan anlatılarda estetik bir kaygıyla yeniden metin üretme zevkine dönük atılımlar gerçekleştirilir.

(Tanıtım Bülteninden)