İsaguci: Tercümesi ve Şerhi

İslâm âlimleri Mantık ilmine özel bir önem atfederek bu ilme dair çok sayıda metin, şerh ve haşiye kaleme almışlar ve medrese geleneği içerisinde yüzyıllarca bu eserleri okutmuşlardır. Bu eserlerin başında kuşkusuz Esiruddin el-Ebheri (ö. 663/1265 [?])'nin Mantık ilimlerine bir giriş olarak yazdığı Îsâgûcî adlı eseri gelmektedir. Mantığın bütün konularının başarılı bir şekilde özetlendiği Îsâgûcî'nin çok sayıda yazma nüshalarının bulunması ve metin üzerine yazılan şerh ve haşiyelerin fazlalılığı esere ne denli rağbet gösterildiğinin bir belgesidir. Îsâgûcî, Osmanlının son döneminde de büyük ilgi görmüştür. Eserin çok sayıda tercümesinin yanı sıra, Osmanlı Türkçesiyle birçok şerh de kaleme alınmıştır. Îsâgûcî üzerine bu kadar fazla çalışma yapılmış olması kendine gösterilen ilginin yanı sıra konularının anlaşılır olmasıyla da bağlantılıdır. Zira eserin bazı şerhlerinin mukaddimesinde bazı talebelerin Îsâgûcî'yi anlamadıklarını beyan etmeleri üzerine müellifin şerhini yazdığı belirtilmektedir. Bizi bu çalışmaya yönelten sebep de aynıdır.

Okurlarımıza sunduğumuz bu eserin ilk bölümü Îsâgûcî'nin açıklamalı tercümesidir. Bu sayede metni okuyanın elinde doğrudan metnin müşkil yerlerinin izahını içeren açıklamalar yer almaktadır. Bu açıklamalar yapılırken Îsâgûcî'nin en muteber şerh ve haşiyelerine dayanılarak anlaşılır bir şekilde hazırlanmıştır.

İkinci bölüm Mehmed Zuhdi Efendi'nin Mürşidü'l-Mübtedî adlı Osmanlı Türkçesi ile kaleme alınmış Îsâgûcî şerhidir. Tıpkıbasımına da yer verdiğimiz bu eser döneminde üç kez basılmıştır. Mürşidü'l-Mübtedî, Îsâgûcî metnini kelime anlamlı diyebileceğimiz yöntemle tercüme edilmiş olup, giriş düzeyinde şerheden ve bazı faydalı Mantık bilgileri vererek okuyucuya bir Mantık temeli oluşturmayı hedefleyen kıymetli bir eserdir. Bu çalışmada ayrıca

Mantık terimleri sözlüğü de yer almaktadır.