Kitabü'l-Haraç

Tercümesini sunduğumuz bu kitap, isminden de anlaşılacağı üzere bir vergi kitabı olması gerekir. Zira “haraç” bilhassa gayrimüslimlerden alınan verginin adıdır. Fakat kitabın muhtevası tetkik edildiği zaman görülecektir ki Kitâbü’l-Harâç, ünlü Abbasî Halifesi Hârûnürreşîd devrine kadar gelen İslam devletinin iktisadını ve maliyesini içine almaktadır. Kitapta hemen hemen bütün iktisadi konulara temas edilmiştir. Devlet gelirleri, beytülmal (hazine), devlet masrafları, harcamaların nasıl yapılacağı, vergi mevzusu ve çeşitleri, vergi adaleti, millî gelirin adil bir şekilde bölüşümü, vergilerin tahsil şekilleri, vergi mükellefi ile devlet arasındaki münasebetler, amme hizmetleri ve hukukuna dair bazı meseleler, sosyal güvenlik ve sosyal dayanışma, iktisat politikası, para birimleri, enflasyon, devalüasyon, fiyat istikrarı gibi bugün daha fazla açıklığa kavuşmuş olan konular, o devrin ihtiyaçları ve ilmî anlayışına göre işlenmiştir. İktisadi ve mali meselelerin ana hatları çizilmiş ve esas prensipleri vazedilmiştir.