On the Natural Faculties (Ciltli)

Doğal Yetiler Üzerine (Περὶ φυσικῶν δυνάμεων, De naturalibus facultatibus), 2. yüzyılda Bergamalı ünlü Greko-Romen hekim Galenos tarafından yazılmış bir tıp incelemesidir. Bu eser, Galenos'un fizyoloji ve doğa felsefesi üzerine en etkili metinlerinden biridir.
İçerik ve Temel Fikirler: Bu incelemede Galenos, fizyolojik işlevleri yöneten insan bedeninin doğuştan sahip olduğu güçler yani doğal yetiler kavramını ele alır. Galenos birkaç temel yetiyi tanımlar ve inceler:
Çekici yeti (Attractive faculty): Gerekli maddeleri içeri çekme gücü.
Tutucu yeti (Retentive faculty): İçeri alınan şeyi bedende tutma yetisi.
Dönüştürücü/Özümseyici yeti (Alterative/Assimilative faculty): Tutulan maddeyi beden için faydalı bir forma dönüştürme gücü.
Dışarı atıcı yeti (Expulsive faculty): Artık ya da gereksiz maddeleri dışarı atma kapasitesi.
Galenos, bu yetiler aracılığıyla sindirim, beslenme, büyüme ve boşaltım süreçlerini açıklamaya çalışır; gözleme, diseksiyona ve felsefi muhakemeye başvurur.
Yöntem ve Önemi: Galenos, anatomi ve fizyolojiyi anlamak için özellikle hayvanlar üzerinde yaptığı empirik gözlem ve diseksiyona büyük önem verir. Bu eser, Hipokratçı tıbbın devamı niteliğinde olup, Galenos'un kendi teorik çerçevesini de ekleyerek sistemi düzenlemesidir. Aynı zamanda, tıbbı felsefi düşünceyle özellikle Aristotelesçi doğa ve amaçlılık (teleoloji) görüşleriyle uzlaştırma çabasını gösterir.
Tarihsel Etki: 9. yüzyılda Huneyn ibn İshak tarafından Arapçaya, daha sonra Latinceye çevrilen eser, İslam tıbbını ve Ortaçağ Avrupa tıp eğitimini derinden etkilemiştir. Avicenna (İbn Sînâ) gibi hekimler ve sonraki Rönesans bilginleri tarafından sıkça alıntılanmıştır. Modern fizyoloji Galenos'un teorilerinin ötesine geçmiş olsa da onun bedensel işlevleri sistematik biçimde ele alışı, deneysel tıbbın gelişiminde önemli bir adım olmuştur.

(Tanıtım Bülteninden)