Ayetler ve Hadisler Rehberliğinde Kutadgu Bilig Beyitlerinden Seçmeler

Yusuf has hâcib 1017 (1018) - 1071 (1072) yılları arasında yaşamış, bilinen ilk türk-islam şâiridir. Edebî zevki yüksek, kâmil bir insandır. Müslüman türklerin temel yapısı hakkında sağlam ve geniş bilgilere sâhiptir. Kutadgu bilig'de bu yapının güçlenmesi için örnek insan karakterinin nasıl inşa edileceğini, eserinin kahramanları vasıtasıyla anlatır.

Arapça ve farsça bilmesine ve o dönemde dînî ve edebî eserlerin bu dillerle yazılmasının yaygın bir alışkanlık olmasına rağmen eserini türkçe yazmıştır. İnsan topluluklarının millet hâline gelebilmesinde dilin önemini de nasıl kullanılması gerektiğini de çok iyi bilmektedir. Çok mükemmel bir türkçesi vardır. Denilebilir ki orkun kitâbeleri'ndeki muhteşem türkçenin vezin ve kafiye kaftanı giydirilmiş şeklidir. Cümleleri, sayfalar dolusu düşüncenin efrâdını câmi, ağyarını mâni tarzda özetidir.

Birkaç örnek:

*güzel koku ve bilgi, birbirine benzer. İnsan bunları yanında gizli tutamaz. *cimri, kendi malını kendisinden esirger. Başkasının hakkını vermesi mümkün değildir. *âlimin sözü, toprak için su gibidir. Toprağa su verilince nimet çıkar. *vücudun besini ağızdan, ruhun besini kulaktan alınır. *şeytan din hırsızıdır. *ister şeker ve helva, ister darı ve arpa yemiş olsun, doyup yatan insan sabah yine aç kalkar. *allah insana iki göz, iki kulak vermiştir. Biri dünyâ, diğeri ahret içindir.

Yusuf has hâcib, konuşturduğu her şahsı, titizlikle seçmiş, kendi bilgisini, düşüncelerini ve irfanını onların diliyle muhataba anlatmıştır. Her bir cümle, o'nun irfan ve hüneriyle ‘hikmet' libasına bürünmüştür.