Ardahan'ın Anavatana Katılışının 90. Yılı Vesilesiyle Moskova ve Kars Anlaşmaları

1877-1878 Osmanlı - Rus harbi (93 Harbi) sonunda yenilen Osmanlı Devleti imzalamak zorunda kaldığı Berlin Antlaşması neticesi'nde Elviye-i Selase olarak bilenen Kars - Ardahan ve Batum sancaklarını savaş tazminatı olarak Rusya'ya bırakmıştır. I. Dünya Savaşı süreci'nde Rusya'da yaşanan 1917 Ekim İhtilali ve Ruslarla 3 Mart 1918'de imzalanan Brest - Litovsk Anlaşması bölgenini kaderini değiştirmiştir. Yapılan halk oylaması sonucunda 40 yıl anavatadan ayrı kalan Kars - Ardahan ve Batum sancakları (Elviye-i Selase) tekrar anavatana katılmıştır. Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'ndan mağlup ayrılması üzerine 30 Ekim 1918'de imzalanan Mondoros Ateşkes Antlaşması gereğince Osmanlı orduları, 1914 sınırlarına geri çekilmek zorunda kalmış bahsi geçen sancaklar tekrar boşaltılmıştır.

İstiklal Savaşı süresince oluşturulan TBMM ve Doğu Cephesi kumandanlarının çabalarıyla 2.3 Aralık 1920'de Gümrü, 16 Mart 1921'de Moskova ve nihayet 13 Ekim 1921'de Kars Anlaşmalarıyla yeni Türk Devleti'nin doğu sınırlarının bu bölgedeki bütün muhataplarca kabul edilmesi ve imza altına alınması sağlanırken Doğu Cephesi kapanmıştır.

Başbakanlık Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı, Ardahan Valiliği, Ardahan Belediyesi ve Ardahan Üniversitesi iş birliğiyle 17-20 Kasım 2011 tarihleri arasında Ardahan'da "Ardahan'ın Anavatana Katılışının 90. Yılı Vesilesiyle Moskova ve Kars Anlaşmaları Uluslararası Sempozyumu" düzenlenmiştir. Eserimiz, sempozyumda sunulan Kazım Karabekir Paşa, Batum Olayı, Ardahan'ın Kurtuluşu, Gümrü-Moskova ve Kars Anlaşmaları Nahçıvan Sorunu ile ilgili kapsamlı bildiriler içermektedir.